Αφού στα τελευταία μαθήματα μιλήσαμε για τον εκχριστιανισμό των Ρώσων, ας δούμε πως τον περιγράφει ο Ν. Καζαντζάκης στο έργο του "Ταξιδεύοντας Ρουσία". Φυσικά ο Ν. Καζαντζάκης δίνει μια άποψη καλλιτεχνική/λογοτεχνική...
"... Οι Βαράγγοι οργάνωσαν τους Ρούσους εξωτερικά, οι Βυζαντινοί τους οργάνωσαν εσωτερικά, καλλιέργησαν τις πνευματικές και ψυχικές τους δυνάμεις, τους έδωκαν πολιτισμό. Αλφαβητάρι, γραφή και τέχνη, γράμματα, θρησκεία, όλα τα χρωστούν στους Βυζαντινούς [...]
Ο Βλαδίμηρος [...] είχε στείλει αποκρισάριους σε όλα τα γύρα του τα ρηγάτα, να δουν και να του παραστήσουν τι θεούς λατρεύουν για να διαλέξει [...]. Όταν τέλος οι απεσταλμένοι έφτασαν από το Βυζάντιο, σάλεψαν από θαυμασμό τα φρένα τους. "Δεν ξέρουμε", έγραφαν στο βασιλιά τους, "αν είμαστε στον ουρανό ή στη γης· τόση ομορφιά ξεπερνάει τη φαντασία του ανθρώπου."
Ο Βασίλειος Βουλγαροκτόνος τους έδειξε τα παλάτια του, τις εκκλησίες, τους αγώνες στον Ιππόδρομο, τις γιορτές, τις λιτανείες· τους φόρτωσε πολύτιμα δώρα κι έδωκε τέλος την αδερφή του την Άννα στο Βλαδίμηρο γυναίκα. Μαγεύτηκε από τα τόσα πλούτη και την τόση δύναμη ο βάρβαρος Ρούσος ηγεμόνας, βαφτίστηκε στη Χερσώνα της Κριμαίας κι άρχισε να βαφτίζει κοπαδιαστά, στους ποταμούς, τους λαούς του. Η Άννα, η φίνα, πολιτισμένη θυγατέρα της ξακουσμένης Θεοφανώς, πήρε μαζί της λόγιους, παπάδες, ζωγράφους, αρχιτέκτονες κι ανέβαινε το Βορρά, πέρασε τους απέραντους κάμπους, κοιμήθηκε στα χαμηλά πρωτόγονα σπίτια, ξυπνούσε το πρωί μέσα στα χιόνια κι ανέβαινε ολοένα κατάβορρά, φέρνοντας μέσα στις ντελικάτες φούχτες της, να τον μεταφυτέψει στα μαύρα τούτα χώματα, κάτω από τα χιόνια, τον πολιτισμό της Ελλάδας.
Ο σπόρος έπιασε, δεν πέρασαν πολλά χρόνια κι υψώθηκαν από την παχιά τούτη γης οι εκκλησίες και τα μοναστήρια, σκεπάστηκαν οι τοίχοι με ζωγραφιές και μωσαϊκά, μέρωσαν οι τραχιές συνήθειες, κι από το Κίεβο ως πάνω το παλιό Νόβγκοροντ φωτίστηκε το πρόσωπο της Ρουσίας [...]
Στο ίδιο έργο ο Ν. Καζαντζάκης περιγράφει τις εντυπώσεις του όταν αντικρίζει μέσα σε ένα μοναστήρι την "Αγία Τριάδα" του Αντρέι Ρουμπλιόφ:
"... Δρασκελίσαμε το μεγάλο κατώφλι, μπήκαμε στο μοναστήρι. Ανοίξαμε την πόρτα της εκκλησίας, στη μέση της αυλής, μπήκαμε· η Αγία Τριάδα του Ρουμπλιώφ μεμιάς έλαμψε αντίκρα μας στο τέμπλο. Τρεις άγγελοι θρονιασμένοι στο τραπέζι, ήσυχοι, με τα σγουρά μαλλιά τους αναδεμένα με πλατιές κορδέλες, και στρέφουνταν ο ένας στον άλλο, σα να κουβέντιαζαν. Στάθηκα ταραγμένος· είχα πάλι μπροστά μου τη βαθιά, απλή, χωρίς μάταια στολίδια, αιώνια ψυχή του ανθρώπου. Για πρώτη φορά η Αγία Τριάδα μου αποκαλύφθηκε τόσο ανθρώπινη - δηλαδή τόσο θεία - θερμή, δικιά μας, αίμα από το αίμα μας, όχι πια στον απροσπέλαστο ουρανό παρά στην ταπεινή μας τούτη πράσινη γης..."
